مراحل کلی ساخت فیلم انیمیشن
اگر تازه وارد دنیای انیمیشن شده و سفرتان را آغاز کردهاید در مرحله اول باید بدانید که مراحل ساخت فیلم انیمیشن چگونه است؟ پس اگر تازهکار هستید پیشنهاد میکنم این مقاله را مطالعه کنید تا یک اطلاعات کلی از روند تولید یک فیلم که در اینجا تمرکز ما انیمیشن سهبعدی کامپیوتری است داشته باشید. اما یک نکته مهم را در ابتدا میگویم که روند ساخت فیلمهای انیمیشن در بین اشخاص و استودیوها کاملا متفاوت است. در این مقاله سعی میکنم مراحل ساخت یک فیلم انیمیشن که به آن پایپلاین میگویند را به اختصار توضیح دهم پس تا آخر این مقاله همراه من باشید.
توسط: مجید پویافر
پیشتولید، تولید و پس تولید
یک فیلم هدفمند ویدئویی چه انیمیشن باشد یا یک فیلم، دارای سه مرحله است که این روند در تمام دنیا به همین صورت است و تفاوت آن در نحوه اجرای آنها بر اساس دانش، امکانات و منابع هر شخص یا استودیو متفاوت است. یک فیلم خوب در سه مرحله پیشتولید، تولید و پس تولید برنامهریزی میشود که در ادامه مهمترین موارد و همینطور تعریف هر کدام از این سه مرحله را بررسی خواهیم کرد هر چند که این مطلب نیاز به مطالعه بیشتر دارد و برای همین میشود چندین جلد کتاب نوشت پس نمیتوان تمام موارد را در یک مقاله جمع کرد، با این حال، پس از خواندن این مقاله اطلاعات کلی و ابتدایی را به دست خواهید آورد.
مرحله پیش تولید
در مرحله پیش تولید، قبل از هر کاری ابزارها و محل استودیو همچنین نوع و سبک فیلم مشخص میشود که در انیمیشن انتخاب نرمافزارها و همچنین نرمافزار پایه بسیار مهم است. در پیش تولید، عوامل تولیدکننده فیلم مشخص میشوند، در این مرحله فیلمنامه آماده میشود در همچنین صدابرداری نیز انجام میشود که منظور از صدابرداری، در واقع دیالوگهایی هستند که باید انیماتور برای متحرک کردن کاراکترها در اختیار داشته باشد. در این مرحله تیپ یا شخصیت کاراکترها مشخص میشود، منظور از تیپ کاراکتر، اندازه آن، اخلاق و خصوصیات آن مانند زرنگ بودن، احمق بودن، قلدر بودن و دیگر خصوصیات کاراکتر است که پس طراحی به تیم مدلساز ارائه میشود.
استوری بورد
استوریبرد طرح کلی از داستان و فیلمنامه است که توسط هنرمندان مًتخصص طراحی میشود و طراح، طبق فیلم نامه، نماهایی از آن را در کاغذ و یا هر وسیله دیگری پیاده میکند که در استوری بورد چندان هم مهم نیست که چقدر جزئیات مشخص شود، مهم طرح کلی است از روایت و خط داستانی انیمیشن. استوری بورد، در مرحله پیش تولید انجام می شود و کارگردان فیلم آن را آماده کرده و یک نمونه کپی به اعضای گروه میدهد تا به این صورت اعضای گروه با کلیات داستان آشنا شوند. و همچنین در ساخت انیمیشن استوری بورد نیز طراحی میشود.
مرحله تولید در انیمیشن
در تولید یک فیلم انیمیشن، پس از آنکه استوری بورد طراحی شد و یا به بیان کاملتر زمانی که مراحل پیش تولید به اتمام رسید، پروژه وارد مرحله تولید میشود. برای شروع، ابتدا باید صحنهی خود را در یک نرمافزار سه بعدی مانند برنامه مایا ایجاد کنید، منظور از صحنه در نرم افزارهای سهبعدی در واقع همان کارهایی است که داخل آن انجام میدهید و میتواند یک جسم ساده و یا یک صحنه پیچیده از یک فیلم باشد.
انتخاب نوع نرمافزار و سخت افزارها، بسیار مهم است، زیرا تمام گروه مجبور خواهند بود تا تمام ایدهها و خلاقیتهای خود را نسبت به دانش خود، به همان نرمافزار محدود کنند، البته این بدان معنی نیست که دیگر نباید از سایر نرم افزارها استفاده کرده و یا کمک گرفت، اما هنرمندان مجبور خواهند بود تا مقیاس، اندازه و بسیاری دیگر از چالشهای واردتان و صادرات صحنه را بر طرف کنند.
در صورتی که نرمافزار مایا را به عنوان پلتفرم خود انتخاب کرده باشید خوشبختانه امکانات این نرمافزار بسیار متنوع بوده و همواره هنرمندان را برای رسیدن به ایدههایشان یاری خواهد کرد. نرمافزار مایا برای ساخت انیمیشن ایده آل است. مایا با ویژگیهای بسیار متنوع خود مدعی آن است که میتواند هر چه که در ذهن ما میگذرد را خلق کند، اما باید درک کرد که نرمافزار مایا با تمام قدرت و ویژگیهای خود تنها به عنوان یک استودیو در مقابل شماست و برای گرفتن نتیجه ایده آل، به صبر و تمرین و ممارست و دانش فیلمسازی بسیار نیاز است.
به شکل کلی فرایند ساخت فیلم انیمیشن در مرحله تولید شامل بخشهای زیر میباشد.
Modeling : در این مرحله، تمام مدلها ساخته میشوند.
Rendering: در این مرحله، عملیات اعمال بافت، نورپردازی و دوربینگذاری انجام میشود.
Dynamices : در این مرحله، انیمیشن آغاز میشود و در صورت نیاز، باران، برف، آتش، دود و مه و امثال آنها به صحنه اضافه میشود.
Animation : در این مرحله، اجسام و کاراکترها متحرک میشوند.
در استودیوهای معتبر انیمیشنی، معمولا برای هر بخش، تیم مجزایی به همراه یک سرپرست متخصص وجود دارد. در راس همه گروه، کارگردان به تمام گروه نظارت دارد.
مدل سازی در انیمیشن
اولین مرحله در ساخت یک فیلم انیمیشن مدلسازی است، مدلسازی فرایندی است که طی آن جسم هندسی مدل شکل میگیرد و در واقع همان طور که در ساخت یک پروژه سینمایی، ابتدا محل فیلمبرداری، دکور، حتی بازیگران مشخص میشوند، در یک پروژه CG یا همان فیلم انیمیشن نیز، انواع اشیاء صحنه (آبجکتها )، بازیگران (کاراکترها ) در ابتدا باید ایجاد شوند. امروزه انواع نرم افزارهای مدلسازی در دنیا و جود دارد که بسیاری از آنها، به صورت تخصصی تنها برای یک بخش مانند مدلسازی طراحی شدهاند. به عنوان مثال، برای ساخت مدلهای سه بعدی از آناتومی بدن انسان نرمافزار iclon در این زمینه بسیار قدرتمند است.
اعمال متریال در انیمیشن
معمولا پس از مدلسازی، پروژه وارد مرحله رندرینگ میشود که اعمال متریال جزئی از رندرینگ است. منظور از متریال همان سطحی است که بر روی پوسته مدل اعمال میشود تا جنس مدل را مشخص کند، در واقع متریالها همواره تکمیلکننده یک مدل خواهند بود که برای درک بهتر این موضوع مثالی را بیان میکنم؛
فرض کنید میخواهید پرتقالی را بسازید. برای این کار ابتدا باید شکل هندسی از مدل پرتقال را با کمک ابزارهای متنوع مدلسازی در نرمافزار پایه خود مانند نرمافزار مایا ایجاد کنید، این جسم سه بعدی کرهای در ابتدا میتواند هزاران مدل به شکل کروی باشد. سپس برای تعیین جنس آن باید متریالی ساخته شود که خصوصیات جنس پرتقال را داشته باشد پس برای این کار، تنها کافیست یک عکس ساده از پوست پرتقال داشته باشید که برای تهیه این عکس میتوانید با یک دوربین دیجیتالی و یا با دوربین تلفن همراهتان از نمای نزدیک، از پرتقال عکس بگیرید و یا از اینترنت عکس پوسته پرتقال را پیدا کنید (تصویر باید کیفیت بالایی داشته باش) پس از اینکه آرشیو تصاویر مربوطه ذخیره شد باید آن را با رعایت قوانین و اصول تکسچرسازی به مدل خود اختصاص دهید تا به این شکل، مدل سه بعدی به مدل پرتقال تبدیل شود.
نورپردازی در انیمیشن
پس از مدلسازی و اعمال مواد، نوبت به نورپردازی صحنه میرسد. نورپردازی به شدت مواد را نیز تحت تاثیر قرار میدهد و از این رو متریال و نورپردازی همواره با هم انجام میشود. مطمئنا همه شما خاصیت نور را میدانید، بدون نور همه چیز تاریک است، از آنجا که شما دنیای مجازی خود را در محیط سه بعدی خلق میکنید، نرمافزار مایا نیز این قدرت را دارد که از دنیای واقعی تبعیت کند، در نتیجه، با نورپردازی مناسب و منطقی میتوان به دنیای سه بعدی خود را روشنایی بخشید.
از آنجا که تکنیکهای نورپردازی در یک پروژه سه بعدی بسیار پر اهمیت و حساس هستند استودیوهای معتبر انیمیشنی، ترجیح میدهند در کنار تکنسین خود از نورپردازان متخصص که دارای تحصیلات آکادمی در این زمینه دارند استفاده می کنند. چندان مهم نیست این متخصصین به نرم افزار مایا مسلط باشند و یا پارامترهای آن را بدانند، آنها فقط میگویند در این نما، چه نوع نوری و در کجا قرار بگیرد که این مورد خیلی مهم است.
نکته: هیچ قانونی وجود ندارد که حتما پس از مدلسازی مواد و سپس صحنه نورپردازی شود، گاهی ممکن است مدل شما یک نور باشد.
دوربین گذاری در انیمیشن
یکی از مهمترین عناصر فیلم، نما است. نما مشخص میکند که صحنه از چه زاویهای دیده شود، نما، بر اساس ابزار یا وسیلهای به نام دوربین شکل میگیرد. استفاده از دوربین در صحنههای فیلمبرداری بسیار فنی و نیاز به دانش نظری و تجربی زیادی میباشد. کارکردن با دوربین در دنیای واقعی محدودیتهای خاصی دارد اما دوربینهای مجازی در نرم افزارهای سه بعدی مانند مایا، بر خلاف دوربینهای واقعی به دلیل نداشتن حجم یا اندازه، امکان خلق تصاویر رویایی را میدهد. در انیمیشنسازی برخی مواقع دوربین را پس از انیمیشن به صحنه اضافه میکنند اما بیشتر هنگام انیمیت کردن، یکی از نماهای نرمافزار را به دید دوربین اختصاص میدهند. در استودیوهای انیمیشنی معمولا حداقل از یک مدیر فیلمبرداری متخصص استفاده میشود اما همواره کارگردان تعیینکننده زاویه دوربینها خواهد بود.
متحرک سازی در انیمیشن
مهمترین و حساسترین بخش تولید فیلم انیمیشن، متحرکسازی است، پس از ایجاد طرحها و مدلهای سه بعدی و تخصیص متریال ، فرایند متحر کسازی که به آن انیمیت کردن میگویند می رسد که معمولا آخرین مرحله تولید است اما از آنجا که انیمیشن یا متحرکسازی تنها به اجسام و یا کاراکترها مربوط نمیشود در نتیجه انیمیشن میتواند در هر مرحله انجام شود. معمولا هر کدام از نرم افزارهای متحرکسازی برای انیمیشن، راهکارهایی ارائه دادهاند به عنوان مثال در نرمافزار Poser موتوری به نام Walking قرار دارد که میتواند انواع حرکات انسانی را شبیهسازی کرده و به این شکل کار انیماتور را راحتتر کند و در نرمافزار مایا امکانات ویژهای برای این امر تعبیه شده است و به جرات میتوان گفت برای متحرکسازی، نرمافزار مایا بهترین است. اما به صورت کلی، تمامی نرم افزارها از یک قاعده، منطق و قانونی برای متحرکسازی استفاده میکنند و مهمترین عنصر برای متحرکسازی عامل حرکت تصاویر پشت سر هم است که به آن نرخ فریم میگویند.
زیبایی شناسی انیمیشن
پیروی کردن از اصول و قواعد، داشتن دانش تئوری و خلاقیت در متحرکسازی بسیار مهم است به عنوان نمونه یکی از اساسیترین عناصر متحرکسازی مخصوصا در کاراکترهای باهوش، این است که باید به گونهای متحرک شوند که بیننده وجود انیماتور را احساس نکند، به عنوان مثال، فرض کنید کاراکتر شما قصد دارد از درب وارد شده و در صندلی مقابل پنجره بنشیند، یک انیماتور آماتور که فقط پارامترهای متحرکسازی آن نرمافزار را میداند، کاراکتر را از درب وارد کرده و با نادیده گرفتن بسیاری از جزئیات آن را در صندلی مینشاند، اما یک انیماتور حرفهای، ترجیح میدهد در اولین مرحله، خود را جای آن کاراکتر قرار دهد و در صورت لزوم حرکات آن را در دنیای واقعی انجام داده و به تمام حرکات بدن خود دقت کند، یکی از مهمترین حرکات در این گونه از نماها یا سکانسها، حرکات چشم است، اگر دقت کنید ما انسانها قبل از هر حرکتی، حتی قبل از حرکت دادن سر، ابتدا مردمک چشممان به آن سو حرکت میکند سپس سر و پس از آن سایر اعضای بدن، این مثال سادهای بود از دقت در انیمیشن، هر چند انیمشن یک فن اکستبای است و فقط با تمرین کامل میشود اما سعی کردهام تا حد امکان تجربیات خود را در زمینه متحرکسازی، در بخش مقاله انیمیشن در سایت به صورت کاملتر توضیح دادهام.
افکت های جوی سه بعدی
در یک فیلم انیمیشن گاهی لازم است انواع جلوههای جوی مانند باد، طوفان، آتش، دود، تودههای ابر و مه، آب، باران، برف، بهمن، دریا و اقیانوس و بسیاری دیگر از این قبیل نیروهای طبیعی به آن اضافه کرد که تمامی این نیروها، با کمک موتوری مبتنی بر داینامیک متحرک و کنترل میشوند، به این صورت که پس از بارش برف بر روی جسمی، از آن عبور نکند و بر روی هم انباشته شوند، زمانی که موجهای دریا به لبه ساحل برسد واکنش نشان دهد، زمانی که جسمی در مقابل دود قرار بگیرد مسیر دود تغییر کند و بسیاری دیگر از این قبیل ویژگیها. میتوان این بخش را نیز جزئی از انیمیشن در نظر گرفت با این حال، در استودیوهای انیمیشنی، ترجیح میدهند برای آن نیز متخصصین ویژهای استخدام کنند زیرا تمامی این نیروها بر حسب علوم طبیعی و فیزیکی شبیهسازی میشوند، علاوه بر پارامترها، داشتن دانش کافی در این زمینه برای آن الزامیست.
پردازش نهایی (رندر) در انیمیشن
پس از آنکه سکانسهای سه بعدی در پروژه انیمیشن آماده شد، تصاویر سهبعدی ، مجددا به تصاویر دو بعدی تبدیل میشوند به این عامل Render یا پردازش نهایی میگویند. در این فرایند، تمام صحنه از قبیل نورها و سایهها، بافتها و تمام جزئیات صحنه به صورت فریم به فریم ذخیره میشود که این عامل بخشی از مباحث Rendering بوده و در آن سخت افزارها بیشتر از نیروی انسانی دخالت دارد. امروزه با پیشرفته فن آوری سخت افزارهای کمکی زیادی تولید شده است که همه آنها برای تسریع در عمل رندر برای رندر به کار میرود. بدون داشتن سختافزار مناسب عمل رندر همواره زمان بر خواهد بود. به عنوان مثال اگر فیلم شرک سوم را با کامپیوترهای خانگی که ما از آن استفاده میکنیم حدود 800 سال زمان لازم است.
جلوه های ویژه در انیمیشن
جلوههای ویژه نیز جزئی از انیمشن محسوب میشود و این بخش یکی از تخصصیترین مراحل CG است زبرا علاوه بر تسلط کافی داشتن به نرمافزار پایه مانند مایا، به دانشهای دیگری نیز نیاز است. در فیلمهای انیمیشن انواع انفجارها را بخش جلوههای ویژه در نظر میگیرند اما مبحث جلوههای ویژه بسیار فراتر از این حد است.
مرحله پس تولید
تا اینجا مرحله پیشتولید، و تولید را مرور کردیم و مرحله آخر مرحله پس تولید میباشد که در این مرحله تصاویر رندر یا پردازش شده باید با هم ترکیب شده و یک سکانس واحد استخراج گردد که به آن تدوین و کامپوزیت میگویند. اعمال افکتهای نهایی، اشکالگیری و حتی صداگذاری فیلم در این مرحله انجام میگردد. تمامی مراحل فوق، در یک دوره سه گانه انجام میشود. ساخت پروژههای انیمیشنی زمان بر است. البته این زمان، ارتباط مستقیم با ابزارهای انیمشنسازی و منابع شما دارد. برای تولید یک فیلم 90 دقیقهای پویانمایی حداقل 20 نفر مشغول به کار خواهند بود و ممکن است بین 1 تا 3 سال نیز به طول انجامد. برای تولید آثار این چنینی در هالیوود، حدود 80 میلیارد تومان هزینه میشود، اما در ایران این آثار با یک میلیارد تومان هم ساخته میشود.
اندازه بازار جهانی انیمیشن های سه بعدی در سال 2020 برابر با 16.64 میلیارد دلار بود و انتظار می رود با نرخ رشد مرکب سالانه (CAGR) 11.7 درصد از سال 2021 تا 2028 گسترش یابد.
بسیار خوب، اکنون که به صورت کلی و مختصر با فرایند ساخت یک فیلم انیمیشن آشنا شدید لازم است بدانید که برای این که به یک فیلم ساز تبدیل شوید نیاز به دانش خیلی بیشتر خواهید داشت و میتوان چنین نتیجهای گرفت که برای ساخت یک فیلم دیجیتالی مراحل زیادی باید طی شود و هیچ کدام از ما نمیتوانیم مدعی آن باشیم که در تمام این مراحل، مانند مدلسازی، نورپردازی، فیلمبرداری و انیمیشن بسیار ماهر هستیم. نکتهای که در اینجا لازم است عرض کنم، چیزی که در کلاسهای درسی خود نیز میبینم این که متاسفانه ما ایرانیها چندان تمایلی به انجام کارهای گروهی در فیلمسازی مخصوصا انیمیشن نداریم و سعی میکنیم تمام کارها را به صورت انفرادی انجام دهیم که این طرز نگاه به انیمیشن، باعث عدم پیشرفت ما در این صنعت خواهد شد و نتیجه ای جز سرخوردگی نخواهد داشت. به عنوان مثال در انیمشنسازی میخواهیم به تنهایی مدل ساز، نورپرداز، انیماتور و کارگردان باشیم.
سوال های متداول نحوه ساخت فیلم انیمیشن
آیا میتوان تمام این مراحل را به صورت انفرادی انجام داد؟
یکی از رایجترین سوالها همین است که آیا میشود به صورت انفرادی یک فیلم انیمیشن ساخت؟ در جواب این سوال باید بگویم بستگی به سطح توقع شما دارد از لحاظ حرفهای توصیه نمیشود اما میتوان کارهای انفرادی خوبی نیز انجام داد.
برای ساخت انیمیشن حتما باید طراح باشیم؟
خیر هیچ لزومی ندارد اما داشتن دانش حداقلی طراحی میتواند به شما در تمام مراحل تولید فیلم کمک کند
آیا در انیمیشن باید طراحی بلد باشیم؟
خیر هیچ لزومی ندارد اما داشتن دانش حداقلی طراحی میتواند به شما در تمام مراحل تولید فیلم کمک کند
نویسنده و گردآوری کننده: مجید پویافر
تمام مطالب سایت پرشین انیمیشن با زحمت، نوشته و ترجمه شده است در صورتی که قصد استفاده از این مطالب را دارید، لطفا از سایت خود به سایت ما لینک دهید در نتیجه استفاده از این مطالب جهت ترویج آموزش انیمیشن بلا مانع است.
آموزش مقدماتی نرم افزار مایا (پیشنهاد ما)
اگر به انیمیشن سازی علاقه مند هستید و به دنبال یک منبع آموزش انیمیشن میگیردید پیشنهاد میکنم دوره آموزش نرم افزار مایا ارائه شده در پرشین انیمیشن را ببینید که می تواند اولین قدم برای شروع آموزش انیمیشن باشد.
درباره Adobe Firefly
درباره نرمافزار مایا
مسیر یادگیری نرمافزار مایا
امیدوارم که این مطلب برای شما مفید بوده باشد اگر این مقاله را دوست داشتید از شما درخواست میکنم آن را به اشتراک بگذارید.